Ilohiy komediya | Aligeri Dante

"Ilohiy komediya" - poetik madaniyatning ulkan yodgorligi va o‘rta asr dunyoqarashining chinakam ensiklopediyasi. Unda shoir narigi dunyoning uch saltanati bo‘ylab sayohat qiladi va tasvirning hayratlanarli ko‘rgazmaliligi va aniqligi bilan u yerda sodir bo‘layotgan voqealarning jonli, esda qolarli manzarasini beradi. Oddiy xalq Dante dostonini tom ma’noda qabul qildi. Bokkachcho Veronaning ikki fuqarosi haqida hikoya qilib berdi, ular yonidan o‘tib ketayotgan Danteni ko‘rib, bir-birlariga ma’nodor luqma tashlashdi. "Anavi, - dedi ulardan biri, - do‘zaxga tushadigan va undan xohlagan vaqtda qaytariladigan odamni ko‘r. U yerda gunohkorlarning xushxabarini keltiradi. Boshqasi javob berdi: "Sen haq bo‘lsang kerak: qara, soqoli jingalak, yuzi do‘zaxning tutuni va dudidan qorayib ketgan." Bizning kunlarimizda esa tarixchilar va tanqidchilar hanuzgacha bu buyuk asar nima ekani haqida bahs-munozaralarni to‘xtatishmayapti: u narigi dunyoga "yo‘l boshlovchi"mi yoki bilib bo‘lmas narsani bilishga urinishmi, irratsional narsada ratsional narsani topishmi, odamlarga zulmat va qayg‘u-hasratdan nur va quvonchga yo‘l ko‘rsatishmi.